Boşanmanın çocuk üzerindeki etkisi, iki yetişkinin ilişkisini resmen sona ermesinden çok çok daha önemli bir konudur. Anne ve babasının evlilik birliğini sonlandırıp, farklı evlerde yaşamaya başlaması özellikle her şeyin bilince ama küçük olan çocuklar üzerinde travmatik etkiler yaratmaktadır. Alışkanlıkları alt üst olan, sevdiği iki insan belki de kanlı bıçaklı olan ve artık ayrı evlerde yaşadıkları için ayrı ayrı görebildiğinden dolayı konfor alanı bozulan çocuk bu etkileri hayatı boyunca taşıyacaktır.
Burada karı koca olmanın ötesinde anne baba olan çifte büyük görevler düşmektedir. Boşanma sürecinde çocuğun psikolojisi de düşünülerek, çocuklara bu süreci anlayabilecekleri dille anlatmak gerekirken çocukların daha hızlı toparlanmasına yardımcı olacak adımların da atılması zorunludur.
BOŞANMANIN ÇOCUK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Boşanmanın çocuk üzerindeki etkisi, günümüz boşanmalarını en çetrefilli konusudur dersek yanlış bir varsayımda bulmuş olmayız.
Zira sevgi ve saygıları biten, evliklerinden umudu kesen çiftleri zaman zaman bir arada tutan tek nokta çocuk ya da çocukları olabiliyor.
Bir evlilik sona erdiğinde, bazı ebeveynler kendilerine “Çocuklar için birlikte mi kalalım ?” gibi sorular sormaktan kendilerini alamazlar.
Çocuklar için idare etmeye devam etsek mi, çocuklarımız bu süreçten nasıl etkilenecek sorularını soran ebeveynler aslında çocukların boşanmayla, nasıl başa çıkacakları konusunda endişeye düşerler.
Bu noktada boşanmanın çocuk üzerindeki psikolojik etkisi nelerdir sorusunun farklı farklı yanıtları vardır.
Boşanma tüm çocuklar için en az anne babaları kadar stresli bir süreçken her çocuk için farklı etkilenir.
Bir çocuk travma yaşarken bir başka çocuk daha az etkilenir ve daha hızlı toparlanır.
BOŞANMANIN ÇOCUK ÜZERİNDEKİ PSİKOLOJİK ETKİSİ NASIL AZALTILIR?
İyi haber şu ki, ebeveynler boşanmanın çocuklar üzerindeki psikolojik etkisi daha az olsun diye bazı adımlar atabilir. Birkaç destekleyici ebeveynlik stratejisi, çocukların boşanmanın getirdiği değişikliklere uyum sağlamasına sanıldığından da çok yardımcı olur. Bu sayede düzeni kökten değişen çocuk süreçle daha kolay mücadele edebilir.
Öncelikle bilinmesi gereken şu: Çocuk için en zor dönem boşanmanın gerçekleştiği dönem ve sonrasındaki ilk veya iki yıldır. Çocuk bu sürede anne babasının ayrılığı gerçeği ile yüzleşir. Sıkıntı, öfke, anksiyete ve güvensizlik had safhadadır. Boşanmanın çocuğun ruh sağlığına etkileri daha küçük yaşlarda ortaya çıkar. 2 yasındaki çocuk ve boşanma, çocuğun bilinç düzeyi çok yüksek olmadığı daha kolay atlatılabilen bir süreç olmasına karşın çocuk büyüdükçe etkilenme oranı artar. Boşanmada 5 yaşındaki çocuğun psikolojisi ile de 10 yaşındaki çocuğun psikolojisi ve etkilenme oranları aynı olmayacaktır. 10 yaşındaki çocuk durumu belki daha normal karşılayabilecekken, 5 yaşındaki çocuk üzerindeki etkileri daha travmatik olacaktır.
Bu noktada boşanmak için çocuğun uygun yaş düzeyi nedir sorusu sorulabilir. Ancak her vaka kendine özeldir ve bu nedenle de her boşanmada çocuğun etkilenme seviyesi farklı olacağı için uygun bir yaş olmayacaktır. Özellikle 8 yaş altındaki çocuklara boşanma anlatılmaya çalışırken daha dikkatli olunmalıdır. Bu yaş grubundaki çocuklara olay somutlaştırılarak anlatılmaya çalışılmalıdır.
Ancak çocukların yeni bir şeylere alışma hızı da inanılmaz. Zamanla duruma alışan çocuklar yavaş yavaş eski ruh haline dönüyorlar.
Günlük rutinlerindeki değişikliklere alışırlar ve yaşamlarındaki yeni düzenlemelerle rahatlarlar.
Boşanmadan söz ettiğimiz bu çocuklardan daha çok etkilenen çocuklar ise hiçbir zaman gerçekten “normal”e dönemeyebilir. Daha küçük bir grup olan bu çocuklar, ebeveynleri boşandıktan sonra devam eden, hatta muhtemelen ömür boyu süren sorunlar yaşayabilir.
Bu noktada hem anne babanın desteği hem de gerekirse uzman desteği gerekebilir.
Boşanmış da olsalar anne babalıkları ömür boyu sürecek olan kadın ve erkeğin çocukları için ortak bir paydada buluşmayı bilmesi gerekir.
BOŞANMANIN DUYGUSAL ETKİSİ
Boşanmanın çocuk üzerindeki psikolojik etkisi ilk olarak duygusal yönden kendini gösterir.
Boşanma tüm aile için duygusal bir kargaşa yaratır, ancak çocuklar için durum oldukça korkutucu, kafa karıştırıcı ve sinir bozucu olabilir.
Küçük çocuklar genellikle neden iki ev arasında gitmek zorunda olduklarını anlamakta güçlük çekerler. Ebeveynleri birbirlerini sevmeyi bırakırlarsa, bir gün ebeveynlerinin onları sevmeyi bırakabileceğinden endişelenebilirler.
İlkokul çocukları, boşanmanın kendi hataları olduğu konusunda endişelenebilirler. Yanlış davrandıklarından korkabilirler veya yanlış bir şey yaptıklarını varsayabilirler.
Gençler boşanma ve yarattığı değişiklikler konusunda oldukça öfkeli olabilirler. Evliliğin sona ermesi için bir ebeveyni suçlayabilirler veya ailedeki karışıklık için ebeveynlerden birine veya her ikisine de kızabilirler.
Tabii ki, hiçbir olay birbirinin aynı değildir. Ancak aşırı durumlarda, boşanma daha az tartışma ve daha az stres anlamına geliyorsa, çocuk ayrılıktan dolayı rahatlamış hissedebilir.
BOŞANMAYLA İLGİLİ STRES
Boşanma, genellikle çocukların bir ebeveynle, çoğu zaman da velayet anneye verildiği için babalarla günlük temasını kaybetmesi anlamına gelir. Azalan temas ebeveyn-çocuk bağını etkiler.
2014 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre, birçok çocuk boşandıktan sonra kendilerini babalarına daha az yakın hissetmeye başlamış.
Boşanma, çocuğun velayet sahibi olan ebeveynle, çoğunlukla da anneyle olan ilişkisini de etkiler. Anne tek başına ebeveynlik yaptığı için daha stresli ve gergin olmaya başlar.
2013’te yayınlanan bir araştırma, annelerin boşanmadan sonra genellikle daha az destekleyici ve daha az sevecen olduklarını ortaya koydu. Ayrıca aynı araştırmaya göre, bu yeni dönemde annelerin disiplinleri daha az tutarlı ve daha az etkili hale gelmektedir.
Bazı çocuklar için ebeveyn ayrılığı en zor kısım değildir. Bunun yerine, boşanmayı en zorlaştıran şey beraberindeki stres faktörleridir. Okul değiştirmek, yeni bir eve taşınmak ve kendini biraz daha bitkin hisseden bekar bir ebeveynle yaşamak, boşanmayı zorlaştıran stres faktörlerinden sadece birkaçıdır.
Boşanma sonrasında maddi sıkıntılar da sık görülür. Birçok aile daha küçük evlere taşınmak veya mahalle hatta şehir değiştirmek zorunda kalıyor ve genellikle daha az maddi kaynağa sahip oluyorlar. Bu durum da çocuğa direkt yansıyor. Standartları değişiyor belki de daha önce sahip odluğu pek çok şeyden mahrum kalıyor.
Tüm bu etkenler boşanmayı çocuklar için zor ve mücadele edilmesi zor bir olgu haline getiriyor.
BOŞANMA SIRASINDA AİLELERİN KARŞILAŞTIĞI RİSKLER
Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri konusunda en büyük riski aileleri almaktadır. Zira ortaya çıkan yeni sorunları çözmek, çocukların normale dönmesini sağlamak yine hala anne baba olan ikiliye düşmektedir.
Ancak dedik ya çocuklar değişikliklere çabuk adapte oluyor. Bu varsayımı destekleyen araştırma sonuçları da 2013 yılında yayınlandı. Araştırma sonuçlarına göre göre, 2013’te ABD’deki yeni evliliklerin yaklaşık yüzde 40’ı daha önce evli olan bir eşten oluşuyordu ve yeni evliliklerin yüzde 20’sinde her iki eş de daha önce evliydi.
Genellikle her iki ebeveyn de yeniden evlenirken, bu da çocuklar için birçok değişiklik anlamına gelmektedir.
Ama bu sonuçlar, birçok çocuğun aile dinamiklerinde devam eden değişikliklere dayandığı anlamına da geliyor.
Zira bir üvey ebeveynin ve muhtemelen birkaç üvey kardeşin eklenmesi başka bir büyük düzenleme gerektirse de çocuk bu duruma adapte olabilmektedir.
Öte yandan ikinci evliliklerde başarısızlık oranı ilk evliliklerden bile daha yüksektir. Bu nedenle pek çok çocuk yıllar içinde birden fazla ayrılık ve boşanma yaşar.
Zihinsel sağlık sorunları
Boşanmanın çocuk üzerindeki psikolojik etkisi dendiği zaman akla önce zihinsel sağlık sorunları gelmektedir.
Boşanma, çocuklarda ve ergenlerde ruh sağlığı sorunları riskini artırabilir. Yaş, cinsiyet ve kültürden bağımsız olarak, boşanmış ebeveynlerin çocukları artan psikolojik sorunlar yaşamaktadır.
Boşanma, çocuklarda uyum bozukluğunu tetikleyebilir. Zira araştırmalar, boşanmış ebeveynlerden gelen çocuklarda depresyon ve kaygı oranlarının daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.
Davranış problemleri
Boşanmış ailelerin çocukları, iki ebeveynli ailelerin çocuklarına göre davranış bozuklukları, suçluluk ve dürtüsel davranışlar gibi dışsallaştırma sorunları yaşayabilir. Çocuklarda davranış problemlerinin yanı sıra boşanmadan sonra akranlarıyla çatışma yaşama riski de çok yüksektir.
Kötü okul performansı
Boşanmış ailelerin çocukları okullarında da sorun yaşayabilir. İyi giden bir performans kötüleşebilir, kötü olan performans daha da berbat bir hale gelebilir.
2019’da yayınlanan bir araştırma, boşanmış ailelerden gelen çocukların, boşanma beklenmedik bir şekilde gerçekleştiyse okulla ilgili sorun yaşama eğiliminde olduğunu, ancak boşanmanın muhtemel olduğu ailelerden gelen çocukların aynı sonucu vermediğini öne sürdü.
Risk alma davranışları
Boşanmış ebeveynleri olan ergenlerin, madde kullanımı ve erken cinsel aktivite gibi riskli davranışlarda bulunma olasılıkları daha yüksektir.
Amerika Birleşik Devletleri’nde, boşanmış ebeveynleri olan ergenler alkolle daha erken tanışırken, akranlarına göre daha yüksek alkol, esrar, tütün ve uyuşturucu kullanıyor.
İlişki sorunları
Çocukluk döneminde boşanma yaşayan çocuklar yetişkinliklerinde daha fazla ilişki sorunu yaşarken, anne ve babası boşanmış kişilerde boşanma oranları da daha yüksektir. ,
BOŞANMANIN ÇOCUK ÜZERİNDEKİ PSİKOLOJİK ETKİSİ NASIL AZALTILIR?
Boşanmanın çocuk üzerindeki psikolojik etkisini azaltılmasında asıl ve en büyük görev anne babalara düşmektedir.
Ebeveynler çocukların boşanmaya uyum nasıl önemli bir rol oynamaktadır. Boşanmanın çocuklar üzerindeki psikolojik yükünü azaltabilecek bazı stratejiler şunlardır:
Ebeveynlerin barışçıl bir şekilde görüşmeye devam etmesi
Ebeveynler arasındaki yoğun çatışma çocukların sıkıntısını arttırmaktadır.
Kavga etme ve birbirini tehdit etme gibi aleni düşmanlık, çocuklarda davranış problemlerini artırmaktadır. Fakat küçük bir gerilim de çocuğun sıkıntısını artırabilir. Eğer eski eşler birlikte ebeveynlik yapmakta zorlanıyorsa, profesyonel yardım alınmasında fayda vardır.
Çocukları seçim yapmaya zorlamamak
Çocuklardan en çok hangi ebeveyni sevdiklerini seçmelerini istemek veya onlara diğer ebeveynlere vermeleri için mesajlar vermek uygun değildir. Kendilerini ortada bulan çocukların depresyon ve kaygı yaşama olasılığı daha yüksektir.
Sağlıklı ilişkileri sürdürmek
Olumlu iletişim, ebeveyn sıcaklığı ve düşük düzeyde çatışma, çocukların boşanmaya daha iyi uyum sağlamasına yardımcı olabilir. Sağlıklı bir ebeveyn-çocuk ilişkisi, çocukların boşanma sonrasında daha yüksek benlik saygısı ve daha iyi akademik performans geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.
Disiplin konusunda tutarlı olmak
Çocuğa yaşına uygun kurallar koymak ve disiplini dozunda ayarlamak da boşanma sonrasındaki sürecin daha kolay atlatılmasını sağlar.
2011’de yayınlanan bir araştırma, boşanmadan sonra etkili disiplinin suçluluğu azalttığını ve akademik performansı iyileştirdiğini gösterdi.
Ergenleri yakından izlemek
Ebeveynler, gençlerin ne yaptığına ve kiminle zaman geçirdiklerine yakından dikkat ettiklerinde, ergenlerin boşanma sonrasında davranış sorunları sergileme olasılığı daha düşüktür. Bu, daha az madde kullanma olasılığı ve daha az akademik problem anlamına gelir.
Çocukları güçlendirmek
Değişikliklerle başa çıkma yeteneklerinden şüphe duyan ve kendilerini çaresiz kurbanlar olarak gören çocukların akıl sağlığı sorunları yaşama olasılığı daha yüksektir. Çocuğunuza boşanmayla uğraşmak zor olsa da, bununla başa çıkacak zihinsel güce sahip olduğunu öğretin.
Sorunlarla başa çıkma becerileri öğretmek
Problem çözme becerileri ve bilişsel yeniden yapılandırma becerileri gibi aktif başa çıkma stratejilerine sahip çocuklar, boşanmaya daha iyi uyum sağlar. Çocuğunuza düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını sağlıklı bir şekilde nasıl yöneteceğini öğretin.
Çocukların güvende hissetmesine yardımcı olmak
Terk edilme korkusu ve gelecekle ilgili tedirginlikler çocuklarda çok fazla endişeye neden olabilir. Ancak çocuğunuzun sevildiğini, güvende olduğunu ve güvende olduğunu hissetmesine yardımcı olmak zihinsel sağlık sorunları riskini de azaltır.
Ebeveyn eğitim programlarına katılmak
Boşanmanın çocuklar üzerindeki etkisini azaltmaya yardımcı olacak birçok program var. Ebeveynlere, çocuklara nasıl yardımcı olabilecekleri, zorluklar ve yeni düzenlemeleri nasıl yapmaları gerektiğin anlatan bu programlardan destek alabilirsiniz.
Profesyonel yardım almak
Stres seviyenizi azaltmak, çocuğunuza yardım etmede etkili olabilir. Kendi kendinize bakım yapın ve ailenizdeki değişikliklere uyum sağlamanıza yardımcı olacak konuşma terapisini veya diğer kaynakları düşünün.
Çocuk için ne zaman yardım alınmalıdır?
Boşanmanın aileler için zor olmasına rağmen, sadece çocukların iyiliği için birlikte kalmak en iyi seçenek olmayabilir. Çok fazla tartışma, düşmanlık ve hoşnutsuzluk ile evlerde yaşayan çocuklarda zihinsel sağlık sorunları ve davranış sorunları ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.
Sonuç olarak, bir ebeveynin, ayrılığın ardından, çocukların yıpranan duygu ve davranışlarıyla mücadele etmesi normaldir. Ancak, çocuğun duygu durum sorunları veya davranış sorunları devam ederse, profesyonel yardım almak gerekebilir.
İşe çocuğun çocuk doktoru ile konuşarak başlanmalıdır. Endişelerinizi ortaya koyarak ve çocuğun profesyonel desteğe ihtiyacı olup olmadığını öğrenin. Çocuk bu görüşmeler sonrasında konuşma terapisine veya diğer destekleyici hizmetlere yönlendirilebilir.
Bireysel terapi, çocuğun duygularını çözmesine yardımcı olabilir. Aile dinamiklerindeki değişiklikleri ele almak için aile terapisi de önerilebilir. Ayrıca çocuklar için destek grupları da önerilebilir. Destek grupları, belirli yaş gruplarındaki çocukların, aile yapısında benzer değişiklikler yaşayabilecek diğer çocuklarla tanışmasına olanak tanır.
Sıkça Sorulan Sorular:
Boşanmanın çocuk üzerindeki psikolojik etkisi konusunda en çok sorulan soru 3 yaşındaki çocuğu boşanma nasıl anlatılır sorusudur.
Bu yaş grubunda çocuklar boşanmanın kendi suçları olduğunu düşünme eğilimine sahiptir. Bu nedenle boşanma anlatılırken çok dikkatli olmak, ayrılığın anne ve baba kaynaklı olduğu konusunu çocuğa iyi anlatabilmek gerekir. Çocuk soru sorduğu sürece bu sorulara ayrıntılı cevaplar verilmelidir. Çünkü çocuk bilinç düzeyi açısından boşanmayı çok da anlayabilecek durumda değildir. Burada sadece anne ya da babanın evden gideceği başka bir evde yaşayacağı anlatılmalıdır. Tabi bu noktada çocukta diğer ebeveynin de kendisini terk edeceği düşüncesi oluşmaması için de konuşma sırasında özen gösterilmelidir.