Uzlaşmaya tabi olmayan suçlar nelerdir, hangi suçlar için uzlaşmaya gidilmez? sorularının cevabı özellikle internette sıklıkla aranmaktadır. Bu suçların neler olduğu Ceza Muhakemeleri Kanunu’nda CMK) belirtilmiştir.
Bu yazıda kanun koyucular tarafından uzlaşma kapsamına alınmayan suçların neler olduğunu enine boyuna inceleyeceğiz.
UZLAŞMAYA TABİ OLMAYAN SUÇLAR NELERDİR?
Bazı suçlar kanunda özellikle uzlaştırma kapsamı dışında bırakılmıştır.
CMK’nın 253/1 maddesinde belirtilen suçlar hariç olmak üzere Türk Ceza Kanunu veya özel kanunlardaki şikâyete bağlı olmayan suçlar uzlaşmaya tâbi değildir. Ayrıca, şikâyete tâbi olmakla birlikte, ilgili özel kanun maddesinde uzlaşma hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilen suçlar da uzlaşmaya tâbi olmayacaktır. Özel kanunlarda yer alıp re’sen soruşturulan ve kovuşturulan suçların uzlaşmaya tâbi olduğu açıkça belirtilmemişse bu suçlar hakkında uzlaşma hükümleri uygulanamaz.
Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar ve ısrarlı takip suçu uzlaştırma kapsamı dışındadır. Bu suçlarda uzlaştırma yoluna gidilemez.
Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte aynı mağdura karşı işlenmiş olması durumunda da uzlaşma hükümleri uygulanmaz ve suç uzlaşmaya tabi olmayan suçlar sınıfına alınır.
Uzlaşma Nedir?
Bu noktada öncelikle uzlaşmanın ne olduğuna, hangi suçların uzlaşma kapsamında olduğuna bakmak gerekir:
Uzlaştırma kapsamına giren bir suç nedeniyle başlatılan soruşturma veya kovuşturma sırasında; şüpheli veya sanık ile mağdur, suçtan zarar gören veya kanuni temsilcinin, Cumhuriyet savcısı tarafından görevlendirilen tarafsız bir uzlaştırmacı marifetiyle anlaştırılmaları suretiyle, uyuşmazlığın giderilmesi sürecidir.
Sıklıkla arabuluculuk ve sonucunda meydana çıkan durum ile karıştırılır. Ancak herhangi bir suç ile bağlantısı olmayan özel hukuk uyuşmazlıklarının mahkeme dışı çözüm yöntemi uzlaştırma değil “arabuluculuk”tur.
Şikayete tabi olup olmadıklarına bakılmaksızın aşağıdaki suçlar da uzlaştırma kapsamındadır:
- Basit kasten yaralama
- Kasten yaralama suçunun ihmali davranışla işlenmesi
- Taksirle adam yaralama suçu. Taksirle yaralama suçu bilinçli taksirle işlense dahi uzlaştırma kapsamında olan suçlar arasındadır
- Tehdit
- Konut dokunulmazlığını ihlal
- İş ve çalışma hürriyetini ihlal
- Basit hırsızlık suçu. Ayrıca nitelikli hırsızlık suçu da TCK’nın 167/2 maddesinde belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırmaya tabi olan suçlardandır. Hırsızlık suçlarında daha az cezayı gerektiren haller de uzlaşma kapsamına giren suçlardandır
- Dolandırıcılık suçu. Ayrıca nitelikli dolandırıcılık suçu TCK’nın 167/2 maddesinde belirtilen kişiler aleyhine işlendiği takdirde uzlaşmaya tabi olan suçlardandır
- Güveni kötüye kullanma
- Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi
- Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması
- Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması
- Ayrıca aşağıda yer alan şikayete tabi suçlar da uzlaştırma kapsamındadır:
- İcra – iflas suçları
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma
- Hakaret suçu. Ancak hakaretin istisnaları vardır. Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçu ve cumhurbaşkanına hakaret suçu uzlaştırma kapsamında olan suçlardan değildir.
- Kişinin hatırasına hakaret suçu. Yine kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hatırasına hakaret suçu uzlaşma tabi olan suçlardan değildir.
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal
- Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması
- Özel hayatın gizliliğini ihlal
- Kullanma hırsızlığı
- Mala zarar verme
- İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme
- Hakkı olmayan yere tecavüz
- Bedelsiz senedi kullanma
- Dolandırıcılıkta daha az cezayı gerektiren hal uzlaştırma kapsamındadır
- Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu
- Hileli iflas
- Taksirli iflas
- Karşılıksız yararlanma
- Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi
- Bilgi vermeme suçu
- Açığa imzanın kötüye kullanılması
- Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali
UZLAŞMA KAPSAMINDA OLMAYAN SUÇLAR TAM LİSTESİ:
Uzlaştırma kapsamında olmayan suçların tam listesi başlıklar halinde;
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar
- Etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar olarak 2’ye ayrılır.
Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar
Uzlaştırmanın şartlarını taşısın veya taşımasın yahut şikayete bağlı olsun veya olmasın cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar uzlaşma kapsamında değildir.
Cinsel suçlar Türk Ceza Kanunu madde 102. ile 105. Maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar şu şekildedir:
- Cinsel saldırı (TCK 102)
- Çocuğun cinsel istismarı (TCK 103)
- Reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK 104)
- Cinsel taciz (TCK 105)
- Israrlı takip
Cinsel saldırı:
Cinsel saldırı suçu kanunda şöyle tanımlanmıştır.
Cinsel davranışla bir kimsenin vücuduna dokunulmazlığını ihlâl eden kişi, mağdurun şikâyeti üzerine, beş masrafı dökmeye kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Cinsel davranışın sarkıntılık kapsamı olması hâlinde iki topluluğa kadar hapis cezası verilir.
Suç uzlaştırmaya tabi olmayan suçlar listesinin birinci sırasındadır.
Çocuğun cinsel istismarı
Çocukların cinsel istismarı suçu TCK’nın 6. Bölümünde “Cinsel Dokunulmazlığa Karşı” suçlar bölümünde, 103. maddede düzenlenmiştir.
TCK’nın 103’üncü maddesinde düzenlenen “Çocukların cinsel istismarı suçu” kanunda şöyledir:
(1) Çocuğu cinsel yönden istismar eden kişi, sekiz yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Cinsel istismarın sarkıntılık düzeyinde kalması halinde üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Mağdurun on iki yaşını tamamlamamış olması halinde verilecek ceza, istismar durumunda on yıldan, sarkıntılık durumunda beş yıldan az olamaz. Sarkıntılık düzeyinde kalmış suçun failinin çocuk olması halinde soruşturma ve kovuşturma yapılması mağdurun, velisinin veya vasisinin şikayetine bağlıdır. Cinsel istismar deyiminden;
a) On beş yaşını tamamlamamış veya tamamlamış olmakla birlikte fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği gelişmemiş olan çocuklara karşı gerçekleştirilen her türlü cinsel davranış,
b) Diğer çocuklara karşı sadece cebir, tehdit, hile veya iradeyi etkileyen başka bir nedene dayalı olarak gerçekleştirilen cinsel davranışlar, anlaşılır.
(2) Cinsel istismarın vücuda organ veya sair bir cisim sokulması suretiyle gerçekleştirilmesi durumunda, on altı yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur. Mağdurun on iki yaşını tamamlamamış olması halinde verilecek ceza on sekiz yıldan az olamaz.
(3) Suçun;
a) Birden fazla kişi tarafından birlikte,
b) İnsanların toplu olarak bir arada yaşama zorunluluğunda bulunduğu ortamların sağladığı kolaylıktan faydalanmak suretiyle,
c) Üçüncü derece dahil kan veya kayın hısımlığı ilişkisi içinde bulunan bir kişiye karşı ya da üvey baba, üvey ana, üvey kardeş veya evlat edinen tarafından,
d) Vasi, eğitici, öğretici, bakıcı, koruyucu aile veya sağlık hizmeti veren ya da koruma, bakım veya gözetim yükümlülüğü bulunan kişiler tarafından,
e) Kamu görevinin veya hizmet ilişkisinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(4) Cinsel istismarın, birinci fıkranın (a) bendindeki çocuklara karşı cebir veya tehditle ya da (b) bendindeki çocuklara karşı silah kullanmak suretiyle gerçekleştirilmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(5) Cinsel istismar için başvurulan cebir ve şiddetin kasten yaralama suçunun ağır neticelerine neden olması halinde, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
(6) Suç sonucu mağdurun bitkisel hayata girmesi veya ölümü halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmolunur.
Suç uzlaştırmaya tabi olmayan suçlar listesindedir.
Reşit olmayanla cinsel ilişki
TCK madde 104’üncü maddesi reşit olmayanla cinsel ilişki filini düzenler.
Madde şöyledir:
“Cebir, tehdit ve hile olmaksızın, onbeş yaşını bitirmiş olan çocukla cinsel ilişkide bulunan kişi, şikayet üzerine, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Suçun mağdur ile arasında evlenme yasağı bulunan kişi tarafından işlenmesi hâlinde, şikâyet aranmaksızın, on yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Suçun, evlat edineceği çocuğun evlat edinme öncesi bakımını üstlenen veya koruyucu aile ilişkisi çerçevesinde koruma, bakım ve gözetim yükümlülüğü bulunan kişi tarafından işlenmesi hâlinde, şikâyet aranmaksızın ikinci fıkraya göre cezaya hükmolunur.”
Bu suç da uzlaşma kapsamında olmayan suçlar listesindedir.
Cinsel taciz
Uzlaşma kapsamında olmayan suçlar listesinde yer alan son suç cinsel tacizdir.
Konu TCK’nın 105’inci maddesinde düzenlenmiştir. Madde şöyledir:
(1) Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında, mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına veya adlî para cezasına fiilin çocuğa karşı işlenmesi hâlinde altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Suçun;
a) Kamu görevinin veya hizmet ilişkisinin ya da aile içi ilişkinin sağladığı kolaylıktan faydalanmak suretiyle,
b) Vasi, eğitici, öğretici, bakıcı, koruyucu aile veya sağlık hizmeti veren ya da koruma, bakım veya gözetim yükümlülüğü bulunan kişiler tarafından,
c) Aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan faydalanmak suretiyle,
d) Posta veya elektronik haberleşme araçlarının sağladığı kolaylıktan faydalanmak suretiyle,
e) Teşhir suretiyle, işlenmesi hâlinde yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Bu fiil nedeniyle mağdur; işi bırakmak, okuldan veya ailesinden ayrılmak zorunda kalmış ise verilecek ceza bir yıldan az olamaz.
Israrlı takip
Israrlı takip suçu, TCK’nın 123/A maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:
(1) Israrlı bir şekilde; fiziken takip etmek ya da haberleşme ve iletişim araçlarını, bilişim sistemlerini veya üçüncü kişileri kullanarak temas kurmaya çalışmak suretiyle bir kimse üzerinde ciddi bir huzursuzluk oluşmasına ya da kendisinin veya yakınlarından birinin güvenliğinden endişe duymasına neden olan faile altı aydan iki yıla kadar hapis cezası verilir.
(2) Suçun;
a) Çocuğa ya da ayrılık karan verilen veya boşandığı eşe karşı işlenmesi,
b) Mağdurun okulunu, işyerini, konutunu değiştirmesine ya da okulunu veya işini bırakmasına neden olması,
c) Hakkında uzaklaştırma ya da konuta, okula veya iş yerine yaklaşmama tedbirine karar verilen fail tarafından işlenmesi halinde faile bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir.
(3) Bu maddede düzenlenen suçun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır.
“Israrlı takip suçu” düzenlemesinde temel amaç, özellikle kadına yönelik şiddet içeren fiillerin henüz işlenmeden failin cezalandırılmasıdır. Böylece mağdurun da korunması amaçlanmıştır.
Ancak, ısrarlı takip suçu failin ve mağdurun cinsiyetinden bağımsız bir şekilde herkesin herkese karşı işleyebileceği bir suçtur.
Etkin Pişmanlık Hükümlerine Yer Verilen Suçlar
Etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar da bu kapsamdadır.
Şikâyete tâbi olsa dahi, etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar uzlaşmaya tâbi değildir.
Türk Ceza Kanunu’nda etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar şunlardır:
1) Mal varlığına karşı suçlar (m.168) ; organ ve doku ticareti suçu (m. 91,93); hırsızlık (m. 141-147), yağma (m.148, 149), mala zarar verme (m.151,152), güveni kötüye kullanma (m. 155), dolandırıcılık (m.157-159), hileli iflâs (m.161), taksirli iflâs (m.162), karşılıksız yararlanma suçları (m.163) .
2) Uyuşturucu ve uyarıcı maddelerle ilgili suçlar (m. 188-192).
3) Para ve kıymetli damgalarda sahtecilik suçları (m.197 – 201).
4) Suç işleme amacıyla örgüt kurma (m. 220, 221).
5) Zimmet suçu (m. 247, 248).
6) Rüşvet suçu (m. 252-254).
7) İftira suçu (m. 267,269).
8) Yalan tanıklık suçu (m.272, 274).
9) Hükümlü ve tutuklunun kaçması suçu (m.292, 293).
SÜREÇ NASIL İLERLİYOR
Adı üzerinde bu suçlar uzlaşmaya tabi olmayan suçlardandır. Uzlaşma ve uzlaştırma olmadığı için de direkt yargılama başlar.
HEMEN BİZE ULAŞIN
Uzlaştırmaya tabi olmayan suçlardan birine muhatap olduysanız ya da bu suçlardan biri ile suçlanıyorsanız yapmanız gereken konusunda uzman ve deneyimli avukatlarımıza ulaşmak.
Bize ulaşın, size isnat edilen ya da size karşı işlenen suçların mahiyeni öğrenip, gerekirse yargı aşamasında avukatlarımızın desteğini arkanızda bulun.
Tabi Olmayan Suçlar Hakkında Merak Edilenler:
Hangi suçlarda uzlaştırma yoluna gidilemez?
CMK’nın 253/1 maddesinde belirtilen suçlar hariç olmak üzere Türk Ceza Kanunu veya özel kanunlardaki şikâyete bağlı olmayan suçlar uzlaşmaya tâbi değildir. Ayrıca, şikâyete tâbi olmakla birlikte, ilgili özel kanun maddesinde uzlaşma hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilen suçlar da uzlaşmaya tâbi olmayacaktır. Özel kanunlarda yer alıp re’sen soruşturulan ve kovuşturulan suçların uzlaşmaya tâbi olduğu açıkça belirtilmemişse bu suçlar hakkında uzlaşma hükümleri uygulanamaz.
Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete tâbi olsa dahi, etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlarda uzlaşmaya gidilemez. Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete tâbi olsa dahi, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda uzlaşmaya gidilemez. Diğer taraftan, kural olarak işlenen suç uzlaşmaya tâbi bulunsa dahi suçtan zarar görenin kamu tüzel kişisi olması durumunda uzlaşma hükümleri uygulanamamaktadır.
Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçu işlemek amacıyla ya da bu suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde, uzlaştırma yoluna gidilemez (CMK m. 253/3 ve Yönetmelik m. 7/4).
Hangi suçlar uzlaşmaya tabi?
CMK’nın 253/1. maddesinde hangi suçların uzlaşmaya tâbi olduğu açıklanmıştır. Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar; hangi kanunda düzenlendiğine bakılmaksızın uzlaşmaya tâbidir. Yani gerek TCK’da gerek özel kanunlarda düzenlenen şikâyete bağlı suçlar uzlaşma kapsamındadır. Ancak, şikâyete tâbi olsa dahi, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ile etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar uzlaşmaya tâbi değildir. Ceza Kanununda yer alan ve şikâyete bağlı olan suçlar, ceza miktarı veya suçun niteliğine bakılmaksızın uzlaşmaya bağlı kılınmıştır. Ayrıca, CMK’nın 253/1-b maddesinde TCK’da yer alan bazı suçların soruşturulması şikâyete tâbi olmadığı hâlde bu suçlar uzlaşma kapsamına alınmıştır. CMK’nın 253/1. maddesindeki istisnalar dışında, şikâyete bağlı olmayan suçlar uzlaşma ile sonuçlandırılamaz.
Şikâyet, soruşturma ve kovuşturma şartıdır. Kanunlarda şikâyet dışında, soruşturma yapılabilmesi için benzer bazı kurumlara da yer verilmiştir. Bunlar; talep, müracaat, mütalaa veya başvuru gibi Ceza Muhakemesi kurumlarıdır. Ancak bir suçun şikâyet dışındaki bu gibi muhakeme şartlarına bağlı kılınması, o suçun uzlaşma kapsamında olduğu anlamına gelmemektedir
Öte yandan “Re’sen Soruşturulan ve Kovuşturulan Suçlar” da uzlaşmaya tabidir.
Kanun koyucu uzlaşmayı kural olarak şikâyete tâbi suçlar için kabul etmekle birlikte, resen soruşturma ve kovuşturmaya tâbi bazı suçların da uzlaşma hükümlerine tâbi olacağını benimsemiştir (CMK m. 253/1-b).
Türk Ceza Kanununda yer alan;
1.Üçüncü fıkra hariç kasten yaralama (m.86, 88),
2.Taksirle yaralama (m.89),
3.Konut dokunulmazlığının ihlali (m.116),
4.Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (m.234),
5.Ticari sır ve bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç m.239) suçları,
Şikâyete tâbi olup olmadıklarına bakılmaksızın uzlaşmaya tâbidirler.
Basit tehdit suçu uzlaşmaya tabi mi?
TCK m.106/2, nitelikli halleri açısından:
Tehdit;
a) Silahla,
b) Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle,
c) Birden fazla kişi tarafından birlikte,
d) Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak,
İşlenmesi halinde, fail hakkında iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Tehdit amacıyla kasten öldürme, kasten yaralama veya malvarlığına zarar verme suçunun işlenmesi halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı ceza verilir.
Bu nedenle tehdit eylemi” şikayete bağlı olması nedeniyle uzlaşmaya tabidir. Aynı zamanda Tehdit suçunun 106/1 fıkrasının 1. cümlesi 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 253 sayılı maddesinde sayılmış olması nedeniyle şikayete tabi olmasa dahi uzlaşma kapsamında yer almaktadır.
Nitelikli hırsızlık uzlaşma kapsamında mı?
TCK m. 141’de düzenlenen basit hırsızlık suçu, uzlaştırmaya tabi suçlar arasında yer alır. Hırsızlık suçu bakımından soruşturma veya kovuşturma başlamadan önce uzlaştırma prosedürü yerine getirilmelidir.
Nitelikli hırsızlık uzlaşma kapsamında yer almaz. Nitelikli hırsızlık suçunda uzlaştırma hükümleri uygulanmadan yargılamaya başlanması mümkündür.
Uzlaşma suçu kabul etmek midir?
Uzlaştırmaya dahil olmak suçu kabul etmek değildir. Uzlaşmanın hükümleriyle şüpheli/sanık suç işlemiş olmayı kabul etmiş sayılmaz.